اگه مسمومیت غذایی گرفتم چیکار کنم؟
مقدمه:
مسمومیت غذایی یکی از مشکلات رایجی است که ممکن است برای هرکدام از ما در برهه‌ای از زندگی رخ دهد. این مشکل معمولاً در اثر مصرف غذاهای آلوده به باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها یا سموم ایجاد می‌شود. اگر تاکنون دچار مسمومیت غذایی شده باشید، قطعاً می‌دانید که تجربه‌ای ناخوشایند و گاه دردناک است. اما اگر اولین بار است که با این موضوع مواجه می‌شوید و نمی‌دانید باید چه اقداماتی انجام دهید، نگران نباشید! در این مقاله از مجله تخصصی غذا، تحریریه تیم لاویا پلاس قصد دارد به شما بگوید: اگر مسمومیت غذایی گرفتم چیکار کنم؟ ما در اینجا به تفصیل درباره علائم مسمومیت غذایی، روش‌های تشخیص آن، راهکارهای درمان خانگی، نکات مهم هنگام مراجعه به پزشک و روش‌های پیشگیری از مسمومیت غذایی صحبت خواهیم کرد.
مسمومیت غذایی چیست؟
مسمومیت غذایی نوعی اختلال در سلامتی است که در اثر مصرف غذا یا نوشیدنی آلوده به میکروارگانیسم‌های مضر مثل باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها به وجود می‌آید. همچنین گاهی اوقات حضور سموم شیمیایی و قارچ‌ها در غذا می‌تواند موجب مسمومیت شود. مواد غذایی آلوده در سیستم گوارش شما ایجاد التهاب و اختلال می‌کنند و منجر به بروز علائمی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال و تب می‌شوند.
علائم مسمومیت غذایی
علائم مسمومیت غذایی بسته به نوع عامل آلوده‌کننده، مقدار و شدت آلودگی و وضعیت سیستم ایمنی فرد ممکن است متفاوت باشد. با این حال، برخی علائم شایع مسمومیت غذایی عبارتند از:
- تهوع و استفراغ: یکی از اولین نشانه‌های مسمومیت غذایی، احساس تهوع و به دنبال آن استفراغ است. استفراغ کمک می‌کند تا بخشی از عوامل آلوده‌کننده از بدن دفع شوند.
- اسهال: دفع مدفوع شل و آبکی از نشانه‌های اصلی مسمومیت غذایی است. اسهال معمولاً با درد و گرفتگی شکم همراه است.
- درد و گرفتگی شکم: میکروارگانیسم‌های مضر در دستگاه گوارش می‌توانند منجر به درد، پیچش و گرفتگی عضلات شکم شوند.
- تب و لرز: در برخی موارد، بدن با افزایش دما سعی می‌کند از شر عوامل بیماری‌زا خلاص شود و این امر با بروز تب و گاهی لرز همراه می‌شود.
- ضعف و بی‌حالی: از دست دادن آب و الکترولیت‌ها به دلیل استفراغ و اسهال موجب ضعف، سرگیجه و احساس بی‌حالی عمومی می‌شود.
- سردرد و درد عضلات: برخی انواع مسمومیت‌های غذایی ممکن است منجر به سردرد و درد در عضلات و مفاصل شوند.
مدت زمان بروز علائم
علائم مسمومیت غذایی معمولاً چند ساعت تا چند روز پس از مصرف غذای آلوده ظاهر می‌شوند. در برخی موارد خفیف، علائم طی 24 ساعت برطرف می‌شوند، اما در موارد شدیدتر ممکن است تا چند روز ادامه داشته باشند.
اولین اقدام پس از مشاهده علائم مسمومیت غذایی
اگر احساس کردید مسموم شده‌اید، اولین قدم آرامش داشتن است. ممکن است احساس اضطراب کنید، اما لازم است خونسرد بمانید و به نیازهای بدنتان توجه کنید. برای تسکین علائم، بهتر است کارهای زیر را انجام دهید:
- استراحت کنید: استراحت کافی به بدن شما کمک می‌کند تا با عامل بیماری‌زا مبارزه کند. همچنین استراحت موجب می‌شود تا انرژی بیشتری برای روند بهبودی داشته باشید.
- مصرف مایعات: مهم‌ترین مسئله در مسمومیت غذایی، پیشگیری از کم‌آبی بدن است. به دلیل استفراغ و اسهال، حجم زیادی از آب و الکترولیت‌ها از دست می‌رود. مصرف آب، دوغ، آبمیوه‌های طبیعی رقیق شده و محلول‌های الکترولیت‌دار می‌تواند به جبران این کمبود کمک کند.
- خودداری از مصرف غذاهای سنگین: در ساعات اولیه، بهتر است از خوردن غذاهای چرب، سنگین و ادویه‌دار پرهیز کنید. مصرف مواد غذایی سبک‌تر مانند نان تست، برنج ساده، سیب‌زمینی آبپز یا موز می‌تواند معده را آرام‌تر کند.
- اجتناب از مصرف الکل و کافئین: الکل و کافئین می‌توانند کم‌آبی بدن را تشدید کرده و علائم مسمومیت را بدتر کنند.
- گوش کردن به بدن خود: اگر میل به استفراغ دارید، سعی نکنید آن را سرکوب کنید. استفراغ بخشی از مکانیسم دفاعی بدن برای دفع عوامل بیماری‌زاست.
درمان‌های خانگی برای مسمومیت غذایی
اگر علائم شما خفیف و قابل کنترل‌اند، می‌توانید برای بهبود سریع‌تر از روش‌های خانگی زیر استفاده کنید:
- زنجبیل: زنجبیل به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی خود می‌تواند به کاهش تهوع و آرامش معده کمک کند. می‌توانید یک تکه کوچک زنجبیل را در آب داغ دم کرده و با کمی عسل میل کنید.
- چای نعناع: نعناع خواص ضدنفخ و ضددرد دارد و می‌تواند به کاهش درد شکم و تهوع کمک کند.
- چای بابونه: بابونه دارای خواص ضدالتهابی است و می‌تواند به تسکین درد معده و آرامش سیستم گوارش کمک کند.
- ماست پروبیوتیک: مصرف ماست پروبیوتیک و کفیر می‌تواند به بازسازی فلور نرمال روده کمک کرده و روند بهبود را تسریع کند.
- آب برنج: آب حاصل از پخت برنج، سرشار از نشاسته‌ای است که به جذب مایعات اضافی در روده کمک کرده و اسهال را کاهش می‌دهد.
- جویدن دانه رازیانه: رازیانه به هضم بهتر غذا کمک کرده و علائم مانند نفخ، درد و تهوع را کاهش می‌دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در بسیاری از موارد، مسمومیت غذایی خفیف پس از چند ساعت تا یک روز بهبود می‌یابد. اما اگر علائم شما شدید، طولانی‌مدت یا خطرناک به نظر می‌رسند، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. برخی مواردی که نیاز به توجه فوری پزشکی دارند عبارتند از:
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ: وجود خون نشان‌دهنده آسیب شدید یا عفونت جدی دستگاه گوارش است.
- تب بالا (بالاتر از 39 درجه سانتی‌گراد): تب بسیار بالا ممکن است نشانه یک عفونت قوی باشد که نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی دارد.
- اسهال یا استفراغ مداوم بیش از 48 ساعت: اگر طی دو روز علائم شما بهبود نیافت، بهتر است مشاوره پزشکی دریافت کنید.
- کم‌آبی شدید: علائمی مانند خشکی شدید دهان، پوست خشک، سرگیجه، ادرار بسیار کم یا کاهش سطح هوشیاری می‌تواند نشان‌دهنده کم‌آبی حاد باشد و نیازمند تزریق مایعات و الکترولیت به صورت وریدی است.
- ضعف شدید و ناتوانی در ایستادن: اگر بدن شما آنقدر ضعیف شده که نمی‌توانید از جای خود بلند شوید، نیاز به مراقبت تخصصی دارید.
اقدامات پزشکی و دارویی
اگر نیاز به مراجعه به پزشک پیدا کردید، احتمالاً پزشک شما را معاینه کرده و در صورت نیاز تست‌هایی مانند آزمایش خون، مدفوع یا ادرار را درخواست می‌کند. در برخی موارد، برای تشخیص قطعی منبع آلودگی نیاز به بررسی میکروبیولوژیک مدفوع است.
- داروهای ضدتهوع و ضداسهال: پزشک ممکن است داروهایی مثل اندانسترون یا لوپرامید (Imodium) تجویز کند تا علائم تهوع و اسهال کاهش یابد. البته مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا در برخی موارد دفع عوامل بیماری‌زا از بدن را به تأخیر می‌اندازد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در مواردی که عامل مسمومیت یک باکتری خاص باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. این داروها باید مطابق دستورالعمل پزشک مصرف شوند.
- تزریق سرم: در صورت کم‌آبی شدید، تزریق مایعات و الکترولیت‌ها به صورت وریدی جهت احیای بدن ضروری است.
پیشگیری از مسمومیت غذایی
همیشه پیشگیری از بیماری به مراتب بهتر از درمان آن است. برای جلوگیری از مسمومیت غذایی، می‌توانید نکات زیر را رعایت کنید:
- شست‌وشوی دست‌ها: قبل و بعد از آماده‌سازی غذا، قبل از خوردن غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی، دست‌های خود را حداقل 20 ثانیه با آب و صابون بشویید.
- تمیز نگه‌داشتن سطوح آشپزخانه: سطوحی که برای خرد کردن گوشت، سبزیجات و میوه‌ها استفاده می‌کنید باید مرتباً با آب گرم و صابون شسته شوند تا از آلودگی متقاطع جلوگیری شود.
- پخت کامل غذاها: گوشت‌ها، مرغ، تخم‌مرغ و غذاهای دریایی باید به خوبی پخته شوند تا باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا از بین بروند.
- جدا نگه‌داشتن غذاهای خام از پخته: برای پیشگیری از انتقال باکتری‌ها از غذاهای خام به غذاهای پخته شده، از تخته‌های خردکن جداگانه استفاده کنید.
- نگهداری صحیح مواد غذایی: غذاها را در دمای مناسب نگهداری کنید. مواد فاسدشدنی را در یخچال (کمتر از 4 درجه سانتی‌گراد) و گوشت‌های منجمد را در فریزر (-18 درجه سانتی‌گراد) نگهداری کنید. غذاهای پخته را بیش از 2 ساعت در دمای محیط رها نکنید.
- از منابع معتبر خرید کنید: در هنگام خرید از فروشگاه‌ها و رستوران‌ها، به تاریخ انقضا، شرایط نگهداری و نحوه عرضه محصولات دقت کنید. رستوران‌ها و فروشگاه‌های بهداشتی را انتخاب کنید.
مسمومیت غذایی در افراد آسیب‌پذیر
برخی از گروه‌ها بیش از دیگران در معرض خطر مسمومیت غذایی قرار دارند. این افراد شامل کودکان خردسال، سالمندان، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌شده دارند (مثل بیماران سرطانی، مبتلایان به ایدز یا افرادی که داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند) هستند. چرا این گروه‌ها آسیب‌پذیرترند؟
- کودکان خردسال: دستگاه ایمنی کودکان هنوز به طور کامل توسعه نیافته و مقاومت کم‌تری در برابر عوامل بیماری‌زا دارند. همچنین کودکان ممکن است قادر نباشند علائم خود را به درستی بیان کنند، بنابراین والدین باید به تغییرات رفتاری، بی‌حالی، بی‌اشتهایی و علائم جسمی مانند اسهال، استفراغ و تب توجه ویژه داشته باشند.
- سالمندان: با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن تضعیف و سرعت هضم غذا تغییر می‌کند. در نتیجه، افراد مسن نسبت به باکتری‌ها و ویروس‌های موجود در غذا حساس‌تر بوده و احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی در آن‌ها بیشتر است. از سویی دیگر، عوارض ناشی از مسمومیت نیز در این گروه می‌تواند شدیدتر باشد.
- زنان باردار: در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و ایمنی بدن، زنان را در برابر عفونت‌های غذایی حساس‌تر می‌کند. برخی از باکتری‌ها مانند لیستریا می‌توانند از جفت عبور کرده و جنین را نیز تحت تأثیر قرار دهند. از این رو زنان باردار باید بیش از پیش نکات بهداشتی را در مصرف مواد غذایی رعایت کنند.
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف: این افراد توانایی دفاعی بدن‌شان در برابر میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا کاهش یافته است. حتی یک آلودگی غذایی نسبتاً خفیف نیز می‌تواند در آن‌ها به سرعت گسترش یافته و عواقب جدی به‌همراه داشته باشد.
نکات خاص در نگهداری و مصرف برخی مواد غذایی
برخی مواد غذایی نسبت به سایرین، بیشتر در معرض فساد و آلودگی هستند. برای مثال:
- گوشت و مرغ خام: گوشت‌های خام، به ویژه مرغ، اغلب حاوی باکتری‌هایی مانند سالمونلا هستند. برای پیشگیری از آلوده شدن سایر مواد غذایی، گوشت و مرغ را در ظروف دربسته، جدا از سایر مواد و در پایین‌ترین طبقه یخچال نگهداری کنید تا آب آن‌ها روی دیگر مواد نچکد. همچنین قبل از پخت، مطمئن شوید گوشت کاملاً پخته و رنگ آن از صورتی به قهوه‌ای تغییر کرده باشد.
- تخم‌مرغ: تخم‌مرغ خام ممکن است حاوی سالمونلا باشد. بنابراین همیشه تخم‌مرغ‌ها را قبل از مصرف خوب بشویید (در صورت لزوم)، در یخچال نگهداری کنید و تا حد ممکن از مصرف تخم‌مرغ خام یا نیمه‌پز خودداری نمایید.
- لبنیات: شیر و لبنیات غیرپاستوریزه منبع رایجی از باکتری‌های مضر هستند. همیشه از لبنیات پاستوریزه استفاده کرده و به تاریخ انقضای آن توجه کنید.
- میوه‌ها و سبزیجات تازه: میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف با آب سالم و در صورت نیاز با محلول‌های ضدعفونی‌کننده شست‌وشو دهید. لایه‌برداری صحیح، کنار گذاشتن بخش‌های خراب یا کپک‌زده و خشک‌کردن میوه‌ها و سبزیجات پس از شست‌وشو، می‌تواند آلودگی‌های احتمالی را کاهش دهد.
- غذاهای دریایی: صدف‌ها، ماهی خام (مانند سوشی) و میگو ممکن است حاوی ویروس‌ها و باکتری‌های مضر باشند. توصیه می‌شود غذاهای دریایی را از منابع معتبر خریداری کرده و کامل بپزید. همچنین از مصرف غذاهای دریایی خام یا نیمه‌پخته در افراد آسیب‌پذیر خودداری کنید.
استفاده از آب سالم
آلودگی آب یکی از عوامل مهم در بروز مسمومیت‌های غذایی است. اگر آب لوله‌کشی منطقه‌تان مشکوک به آلودگی است، آن را قبل از مصرف بجوشانید یا از آب معدنی و تصفیه‌شده استفاده کنید. در حین مسافرت به مناطق روستایی یا جایی که به کیفیت آب اطمینان ندارید، همیشه با خود آب بسته‌بندی‌شده همراه داشته باشید.
رعایت اصول بهداشتی در سفر
در هنگام سفر، رعایت نکات بهداشتی اهمیت بیشتری دارد، زیرا ممکن است با غذاها و آب‌های محلی ناسازگار مواجه شوید. برای جلوگیری از مسمومیت غذایی در سفر:
- تنها از رستوران‌ها و فروشندگان معتبری که به نظر تمیز می‌رسند، غذا تهیه کنید.
- از مصرف یخ ناشناخته در نوشیدنی‌ها خودداری کنید؛ زیرا ممکن است از آب آلوده تهیه شده باشد.
- میوه‌ها و سبزیجات را در صورت امکان خودتان بشویید و پوست بگیرید.
- از مصرف سالادهای آماده و غذاهای خیابانی که در زیر نور خورشید به مدت طولانی قرار داشته‌اند، اجتناب کنید.
آشنایی با برخی عوامل رایج مسمومیت غذایی
- سالمونلا: باکتری سالمونلا از شایع‌ترین عوامل مسمومیت غذایی است که عمدتاً در گوشت مرغ، تخم‌مرغ خام و گاهی سبزیجات یافت می‌شود. علائم آن شامل اسهال، تب و درد شکم است.
- اشریشیا کلی (E. coli): این باکتری در روده حیوانات زندگی می‌کند و از طریق گوشت گاو نیمه‌پخته، آب آلوده یا سبزیجات نشسته به انسان منتقل می‌شود. علائم آن شامل اسهال خونی، درد شکم و گاهی تب است.
- استافیلوکوک اورئوس: این باکتری سمومی تولید می‌کند که در مواد غذایی مانند محصولات لبنی، گوشت و سالادهای تخم‌مرغی قابل رشدند. علائم مسمومیت استافیلوکوکی تهوع، استفراغ و درد شکم است و معمولاً به سرعت ظاهر می‌شود.
- لیستریا مونوسیتوژنز: این باکتری در لبنیات غیرپاستوریزه، پنیرهای نرم، گوشت‌های فرآوری شده و گاهی سبزیجات خام یافت می‌شود. علائم لیستریوز شامل تب، درد عضلانی و گاهی تهوع و اسهال است. در زنان باردار، لیستریا می‌تواند منجر به سقط جنین یا آسیب به جنین شود.
- ** نورو ویروس و روتا ویروس:** این ویروس‌ها از طریق آب و غذای آلوده و تماس با افراد بیمار منتقل می‌شوند. علائم آن‌ها عبارتند از تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی تب خفیف. رعایت بهداشت دست‌ها نقش مهمی در پیشگیری از انتشار این ویروس‌ها دارد.
نقش آموزش و آگاهی در پیشگیری از مسمومیت غذایی
فراتر از رعایت نکات بهداشتی، آموزش و افزایش آگاهی عمومی نیز در پیشگیری از مسمومیت غذایی اهمیت دارد. والدین باید فرزندان خود را از سنین پایین با اصول بهداشتی آشنا کنند، شیوه صحیح شستن دست‌ها را به آن‌ها یاد دهند و اهمیت استفاده از غذاهای سالم و تمیز را گوشزد کنند. در مدارس، مراکز آموزشی و رسانه‌ها می‌توان با آگاهی‌بخشی درباره عوامل آلوده‌کننده مواد غذایی و روش‌های ایمن‌سازی غذا، از شیوع مسمومیت‌های غذایی جلوگیری کرد.
چگونه سیستم ایمنی خود را تقویت کنیم؟
یک سیستم ایمنی قوی می‌تواند در مقابله با عوامل بیماری‌زا نقش موثری داشته باشد. برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به مسمومیت غذایی:
- رژیم غذایی متعادل: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های سالم و چربی‌های مفید، بدن را از نظر تغذیه‌ای غنی کرده و قدرت دفاعی آن را افزایش می‌دهد.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی متوسط و منظم جریان خون را بهبود می‌بخشد و عملکرد سلول‌های ایمنی را تقویت می‌کند.
- خواب کافی: استراحت و خواب کافی (7-8 ساعت در شبانه‌روز) برای ترمیم و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی ضروری است.
- کاهش استرس: استرس مزمن می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند. تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و انجام فعالیت‌های مورد علاقه به کاهش استرس کمک می‌کنند.
- هیدراتاسیون مناسب: مصرف مداوم مایعات سالم مانند آب، دمنوش‌های گیاهی و آبمیوه‌های طبیعی برای حفظ رطوبت و عملکرد صحیح سلول‌های دفاعی بدن اهمیت دارد.
مسمومیت غذایی و مراقبت از خود پس از بهبود
پس از بهبود از یک دوره مسمومیت غذایی، بدن شما ممکن است همچنان کمی ضعیف باشد. برای بازگشت به وضعیت عادی:
- به تدریج غذاهای معمولی خود را مصرف کنید: از غذاهای ساده و سبک شروع کرده و به مرور زمان تنوع غذایی را افزایش دهید.
- پروبیوتیک‌ها را فراموش نکنید: مصرف ماست پروبیوتیک، کفیر و مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به بازسازی فلور میکروبی روده و تسهیل هضم کمک کند.
- آب کافی بنوشید: حتی پس از برطرف شدن علائم، مصرف مایعات را ادامه دهید تا بدن کاملاً به حالت عادی برگردد.
- به علائم جدید توجه کنید: اگر پس از چند روز از بهبود، مجدداً علائم بازگشتند یا علائم جدید و نگران‌کننده‌ای ایجاد شد، با پزشک مشورت کنید.
نکات کلیدی برای جلوگیری از مسمومیت غذایی در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها
در مهمانی‌ها، مراسم عروسی، تولد و دورهمی‌های خانوادگی، انواع غذاها سرو می‌شود. برای پیشگیری از مسمومیت غذایی در این شرایط:
- نگهداری صحیح غذاها: غذاهای پخته را در دمای مناسب نگهداری کنید و از رها کردن آن‌ها در محیط گرم و مرطوب اجتناب کنید.
- عدم استفاده مجدد از بشقاب‌های کثیف: اگر قصد سرو دوباره غذا بر روی یک ظرف را دارید، ابتدا آن را خوب بشویید یا از بشقاب تمیز استفاده کنید.
- استفاده از ظروف یک‌بار مصرف باکیفیت: اگر در فضای باز مهمانی برگزار می‌کنید، از ظروف یک‌بار مصرف بهداشتی استفاده کنید و مطمئن شوید این ظروف از مواد بی‌خطر تهیه شده‌اند.
- باقیمانده غذاها: غذاهای باقیمانده را سریعاً در یخچال قرار دهید و آن‌ها را ظرف 24 ساعت مصرف کنید. اگر از ماندگی و سلامت غذا مطمئن نیستید، آن را دور بیندازید.
منابع معتبر برای اطلاعات بیشتر
اگر مایلید اطلاعات بیشتری در مورد مسمومیت غذایی به دست آورید، می‌توانید از منابع معتبر و قابل اعتماد بهره‌مند شوید. سازمان جهانی بهداشت (WHO)، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) منابع خوبی هستند. همچنین وزارت بهداشت و درمان ایران و سازمان غذا و دارو نیز اطلاعات مفیدی در وب‌سایت‌های خود ارائه می‌دهند.
جمع‌بندی
مسمومیت غذایی تجربه‌ای ناخوشایند است که می‌تواند برای هرکسی اتفاق بیفتد. علائم آن از تهوع و استفراغ گرفته تا اسهال و درد شکم متغیر است. در صورت بروز علائم خفیف، می‌توانید با استراحت، مصرف مایعات کافی، رعایت یک رژیم غذایی سبک و استفاده از درمان‌های خانگی به تسکین و بهبود سریع‌تر کمک کنید. در شرایط شدیدتر یا طولانی‌مدت، مراجعه به پزشک ضروری است. پیشگیری از مسمومیت غذایی از طریق رعایت بهداشت، پخت کامل غذاها، نگهداری صحیح مواد غذایی، شست‌وشوی مداوم دست‌ها، اجتناب از مصرف مواد غذایی خام یا مشکوک و تقویت سیستم ایمنی بدن امکان‌پذیر است. با افزایش آگاهی، توجه دقیق به منابع غذا و رعایت اصول بهداشتی، می‌توانید خود و خانواده‌تان را از مخاطرات مسمومیت غذایی دور نگه دارید.
در نهایت، به یاد داشته باشید که به محض شک به مسمومیت غذایی، آرامش خود را حفظ کرده، به نیازهای بدنتان گوش فرا دهید و در صورت لزوم از کمک متخصصان بهره ببرید. تیم تحریریه لاویا پلاس، آرزوی سلامتی و تندرستی برای شما دارد!
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به برند لاویا است.
